Język włoski i jego dialekty

Temat włoskich dialektów jest tak obszerny, że można by o tym mówić i pisać godzinami. Postaram się przybliżyć go chociaż trochę, tak aby wzbudzić ciekawość i zachęcić do dalszego pogłębiania tematu.

Język włoski, z którym mamy najczęściej do czynienia, to tzw. italiano standard. Jest to wersja, która jest spójna dla całego kraju, będąc właśnie jego oficjalnym językiem. Wywodzi się on z dialektu florenckiego, w którym tworzyli np. Dante czy Petrarca.

Poza tym we Włoszech istnieje bardzo dużo odmian regionalnych języka włoskiego. Warto zaznaczyć, że nie wywodzą się one z języka włoskiego, bo istniały dużo wcześniej!

Włoskie dialekty

Jak widać na załączonej poniżej mapie, włoskich dialektów jest mnóstwo. Co więcej, na mapie są wymienione tylko główne „rodziny” tych odmian, ale tak naprawdę czasem małe miasteczko potrafi mieć swój własny zasób słownictwa, który nieco różni się od innych sąsiadujących miejscowości. Patrząc na mapę, można zauważyć, że Sardynia nie została pokolorowana na żaden z kolorów. Wynika to z tego, że na tej wyspie obowiązuje inny język (poza standardowym włoskim oczywiście): język sardyński, który w żaden sposób nie przypomina żadnego z pozostałych dialektów.

źródło: https://scienze.fanpage.it/la-mappa-dei-dialetti-italiani/

Uważam, że te różnice najfajniej pokazać na kilku praktycznych przykładach.

Dialekt rzymski

Tego dialektu nie mogło zabraknąć w tym zestawieniu. Mam to szczęście, że ten dialekt znam również ja (oraz kilka jego lokalnych odmian) więc jest mi bardzo bliski :)

Jego główne cechy to:

• zamiana /l/ na /r/ przed spółgłoskami np. dolce = dorce, ale także w rodzajniku il = er
• zamiana /uo/ na /o/ np. cuore = core
• zamiana /nd/ na /nn/ np. quando = quanno
• zamiana /rr/ na /r/ np. verrai = verai
• zamiana /gli/ na /j/ np. meglio = mejo
• ucinanie końcówek np. andare = annà lub początku niektórych słów np. questo = ‘sto, una = ‘na.

Poniżej umieszczam wideo z rzymską piosenką oraz kawałek tekstu z przełożeniem na włoski z zaznaczonymi słowami wartymi uwagi. 

wideo: https://youtu.be/oKAoYQwqnVs

Oryginalny tekst w dialekcie	Przykład na italiano standard
Pe' fa la vita meno amara Me so' comprato 'sta chitara E quanno er sole scenne e more Me sento 'n core cantatore La voce è poca ma 'ntonata Nun serve a fa 'na serenata Ma solamente a fa 'n maniera De famme 'n sogno a prima sera	Per fare la vita meno amara Mi sono comprato questa chitarra E quando il sole scende e muore Mi sento un cuore cantatore La voce è poca ma intonata Non serve a fare una serenata Ma solamente a fare in maniera Di farmi un sogno appena è sera

Dialekt neapolitański 

wideo: https://youtu.be/yTSAZAHiOa8 

Tę pieśń pewnie każdy kojarzy, przynajmniej jeśli chodzi o jej melodię – jest jedną z najbardziej znanych, jeśli chodzi o język neapolitański. Powstała z okazji otwarcia funicolare (kolejki linowo-terenowej) na Wezuwiusz. Spójrzmy na tekst pierwszej zwrotki (tu nie zaznaczam nic szczególnego bo różnice są praktycznie wszędzie):

Oryginalny tekst w dialekcie	Przekład na italiano standard
Aieressera, Nanninè, me ne sagliette, tu saie addó? Addó 'stu core 'ngrato cchiù dispiette farme nun pò! Addó lo fuoco coce, ma si fuje te lassa stà! E nun te corre appriesso, nun te struje, 'ncielo a guardà!... Jammo, jammo, 'ncoppa, jammo ja', funiculì, funiculà!	Ieri sera, Annina, me ne salii, tu sai dove? Dove questo cuore ingrato non può farmi più dispetto Dove il fuoco scotta, ma se fuggi ti lascia stare! E non ti corre appresso, non ti stanca, a guardare in cielo!... Andiamo su, andiamo andiamo, funiculì, funiculà!

Dialekt sycylijski

wideo: https://youtu.be/Vgrj4TZxwkU 

Załączony film to sycylijski hymn. Słuchając tej melodii, można odnieść wrażenia, że jest to bardzo wesoła piosenka, jednak okazuje się, że jest przeciwnie. Pierwsze wersy to:

Vitti na crozza supra nu cannuni,
Fui curiuso e ci vossi spiare.
Idda m'arrispunniu cu gran duluri:
Murivi senza un tocco di campani.

Przekład na Italiano standard	Tłumaczenie na j. polski
Vidi un teschio sopra un cannone, fui curioso e gli volli domandare. Lui mi rispose con gran dolore: son morto senza il tocco delle campane.	Widziałem czaszkę na armacie, byłem ciekawy i chciałem się go zapytać. On odpowiedział mi z wielkim bólem: umarłem bez dotyku [bez dźwięku] dzwonów.

Jeśli chcecie dowiedzieć się trochę więcej na temat włoskich dialektów, zapraszam do przeczytania mojego wpisu, w którym bardziej szczegółowo omawiam niektóre elementy gramatyczne i leksykalne: https://poprostuwloski.pl/wloskie-dialekty-czym-sie-roznia-miedzy-soba/

Paulina Kania

Po prostu włoski